Athugasemdir stjórnar Íslandsdeildar Transparency International vegna umfjöllunar Viðskiptablaðsins um spillingarvísitölu samtakanna (CPI)

Stjórn Íslandsdeildar Transparency International vill koma eftirfarandi á framfæri vegna umfjöllunar Viðskiptablaðsins um spillingarvísitölu samtakanna (Corruption Perception Index, CPI).

Allt frá árinu 1998 hefur spilling á Íslandi verið mæld í gegnum spillingarvitundarvísitölu sem höfuðstöðvar alþjóðasamtakanna Transparency International í Berlín birta og taka saman. Frá 1998 og til 2006 var Ísland í 1. – 4. sæti á CPI-listanum (ríkin sem teljast minnst spillt samkvæmt mælingunni eru efst á listanum), með einkunnina 9,3 – 9,7, en féll niður í 6. sætið árið 2007. Síðan þá hefur Ísland sífellt fengið lægri stig í þessari mælingu í samanburði við önnur lönd sem landið er yfirleitt borið saman við, s.s. önnur norræn ríki og er í 17. sæti á listanum sem birtur var 28. janúar sl.

Aðferðarfræði TI spillingarvísitölunnar breyttist lítillega árið 2012 og því er erfitt að sýna leitnina til lengri tíma án þess að skýra það í löngu máli í hverju breytingin fólst. Upplýsingaveitum var m.a. fjölgað, skalanum breytt ofl.

Miðað við þau gögn sem liggja fyrir má sjá að stig Íslands fóru úr 97 af 100 mögulegum árið 2005 í 75 árið 2020. Lögmál tölfræðinnar leyfa ekki ályktanir um marktækni eða tölfræðilega marktækar breytingar þegar mælingar eru færri en 30 en augljóst er að um mikið fall er að ræða á þessum kvarða hvað Ísland varðar en fallið er þó enn meira þegar það er sett í samhengi við önnur lönd, þ.e. úr 1. sæti í það 17. Flest lönd hafa færst niður 1-100 skalann síðan árið 2006. Þannig var land í efsta sæti með 96 af 100 árið 2006 en ekki nema 88 af 100 árið 2020. Þannig er meðvitund um spillingu í heiminum öllum að aukast. Mælingin nær til spillingar í opinbera geiranum og meðvitund um þá spillingarþætti sem mælingin nær til er að aukast í öllum löndum sem hafa trónt á toppi listans, en þó meira hér á landi en annars staðar á Norðurlöndum.

Íslandsdeild Transparency International fagnar þeim áhuga sem Viðskiptablaðið hefur sýnt á að greina spillingarvístöluna sem alþjóðasamtökin birtu 28. janúar sl. Aðhald af því tagi er mikilvægt og æskilegt, enda er það markmið TI að hlusta á ábendingar og gagnrýni og taka tillit til þess sem kann að vera rétt í því og byggt á fullnægjandi rökum. Íslandsdeild TI vill þó, til að fyrirbyggja mögulegan misskilning sem umfjöllun Viðskiptablaðsins kann að valda og ítreka gagnvart blaðinu og hlutaðeigandi starfsfólki þess og árétta gagnvart lesendum blaðsins að mat á spillingu á ýmsum sviðum sem CPI byggist á kemur hvorki frá alþjóðasamtökum TI né Íslandsdeild þeirra. Það mat kemur frá tilteknum fjölþjóðlegum stofnunum og samtökum sem allar upplýsingar má finna um á heimasíðu Transparency International (https://www.transparency.org), eins og ritstjóra Viðskiptablaðsins hefur verið bent á og raunar hefur deildin sent honum ýmis gögn varðandi það til að auðvelda blaðinu umfjöllun sína.

Transparency International og Íslandsdeild þeirra (sem var nýlega stofnuð þegar Gagnsæi fékk aðild að alþjóðasamtökum TI) hefur með öðrum orðum ekkert komið að því að hafa áhrif á hvernig fyrrnefndar fjölþjóðlegar stofnanir og samtök meta spillingu á þeim sviðum sem mat þeirra tekur til.

Frétt Viðskiptablaðsins, sett fram í leiðara, um meintan vinnufund „hérlendis í tengslum við spillingarrannsókn Transparency International“ og sá sérkennilegi samsæristónn sem er í þeirri umfjöllun blaðsins kemur því stjórn Íslandsdeild TI vægast sagt mjög á óvart. Enginn slíkur „vinnufundur“ hefur verið haldinn hvorki hérlendis né erlendis, eftir því sem deildin best veit. Ef Viðskiptablaðið lítur svo á að fundir og/eða ráðstefnur sem Íslandsdeild Transparency hefur staðið fyrir eða tekið þátt í eða kann að taka þátt í séu einhvers konar „vinnufundir“ sem hafi þann tilgang að hafa áhrif á hvernig Ísland mælist í spillingarvísitölu (CPI) TI er það að fullkominn misskilningur hjá blaðinu.

Transparency International og Íslandsdeild samtakanna leggja mjög mikla áherslu á að mikil virðing sé borin fyrir rétti fólks og félaga til að nýta sér þau mikilsverðu mannréttindi sem felast í tjáningarfrelsinu og einnig fundafrelsinu, enda eru þau mannréttindi nátengd og hvert öðru háð. Deildin áskilur sér því allan rétt til þess að nýta sér þau réttindi áfram og hvetur Viðskiptablaðið til að sýna þeim réttindum tilhlýðilega virðingu og stilla sig um að gera það tortryggilegt fullkomlega að ástæðulausu.