Samtaka gegn spillingu
Alþjóðastofnanir hafa lýst því yfir og rannsóknir sýna með óyggjandi hætti að spilling er illvíg meinsemd sem grefur undan grundvallarréttindum, tækifærum og lífsgæðum fólks og heilbrigði samfélaga hvarvetna í heiminum. Ísland er engin undantekning frá því.
Spilling vegur að lýðræðinu, mannréttindum og réttarríkinu. Hún leiðir til mismununar, hamlar efnahagslegri þróun, skerðir lífskjör og eykur ójöfnuð. Spilling veldur umhverfisspjöllum og mengun, stuðlar að sóun auðlinda og óréttlátri skiptingu arðs og síðast en ekki síst grefur hún undan heilbrigðum viðskiptaháttum. Hún skekkir samkeppni og skaðar fyrirtæki, starfsfólk og neytendur og bitnar mest á þeim sem minnst vald og áhrif hafa, verst standa og eru fátækastir.
Spilling er misbeiting valds í þágu sérhagsmuna og hún er alltaf ógn við hagsmuni almennings því að mikilvægar ákvarðanir eru teknar á grundvelli sérhagsmuna og án tillits til áhrifa þeirra á samfélagið í heild.
Berjumst saman gegn spillingu
Spilling fylgir ekki flokkslínum. Til að verja réttindi okkar, hagsmuni og samfélag gegn spillingu þurfum við að vinna saman, burtséð frá hvar í flokki við stöndum og hverjum við greiðum atkvæði í kosningum. Við verðum að vernda og styrkja það sem best gagnast í þeirri baráttu.
Virk ábyrgð þeirra sem treyst hefur verið fyrir opinberu valdi er forsenda þess að spillingu verði haldið í skefjum. Spilling þrífst og dafnar best þar sem ráðamenn komast upp með að misfara með vald, fara ekki að leikreglum og bregðast trausti almennings. Við verðum þess vegna að gera afdráttarlausar og skýrar kröfur um ábyrgð valdhafa í stjórnmálum, stjórnkerfi og viðskiptalífi og fylgja þeim fast eftir þegar tilefni er til.
Gagnsæi (e. transparency) við meðferð valds, tjáningarfrelsið og rétturinn til upplýsinga, eru öflug vopn í baráttu gegn spillingu. Spilltir valdhafar óttast fátt meira en fjölmiðla, sem eru óháðir sérhagsmunum, rannsóknarblaðamenn og uppljóstrara og reyna ávallt að þagga niður í þeim með öllum tiltækum ráðum. Við verðum því að kunna að meta gríðarlega mikilvægt framlag þeirra til samfélagsins, skilja þá miklu áhættu sem þeir taka, virða hugrekki þeirra, styðja þá í orði og verki og verja fyrir óeðlilegum þrýstingi, ógnunum og hefndaraðgerðum spilltra valdhafa í stjórnmálum, stjórnkerfi og viðskiptalífi.
Öflugar, skilvirkar og óháðar eftirlitsstofnanir, sem fylgjast með að lögum og reglum sé fylgt og sjálfstæðir og óhlutdrægir dómstólar gegna gríðarlega mikilvægu hlutverki við að verja samfélag okkar gegn spillingu.
Spilling virðir engin landamæri. Þess vegna hafa verið gerðir fjölþjóðlegir samningar um skyldur ríkja til að vinna gegn spillingu og hafa virkt eftirlit með því að fólk og fyrirtæki beiti ekki spilltum aðferðum og ekki bara í eigin landi, heldur líka í öðrum löndum. Ísland hefur undirgengist samninga og skyldur á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, Evrópuráðsins og Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD). Við þurfum að fylgjast mjög vel með að íslensk stjórnvöld standi við þær skuldbindingar, í verki en ekki bara í orði.
Það er mikið áhyggjuefni að Evrópuráðið og OECD skuli nýlega hafa fundið sig knúin til að gagnrýna íslensk stjórnvöld harðlega fyrir áhuga- og framtaksleysi við að gera nauðsynlegar ráðstafnir til að vinna gegn spillingu. Það er líka mjög mikið áhyggjuefni að Ísland skuli fá sífellt verri niðurstöður í alþjóðlegum mælingum á spillingu.
Leggðu lið í baráttunni gegn spillingu
Ef þú vilt leggja lið í baráttunni gegn spillingu á Íslandi og í heiminum öllum hvetjum við þig til að kynna þér stefnu og starf alþjóðasamtakanna Transparency International (TI).
Samtökin voru stofnuð árið 1992 og hafa um langa hríð verið ein stærstu alþjóðlegu samtökin sem vinna að heilindum í stjórnmálum, stjórnsýslu og viðskiptalífi hvarvetna í heiminum. Samtökin eru sjálfstæð og óháð stjórnvöldum og eru ekki rekin til að skila hagnaði. Þau starfa í meira en 100 löndum og berjast gegn spillingu og því mikla óréttlæti og margs konar samfélagslega skaða sem hún veldur.
Íslandsdeild TI er nú að taka til starfa. Með því að gerast félagi í henni og/eða með því að styðja deildina með fjárframlagi leggur þú þitt af mörkum í baráttunni gegn spillingu á Íslandi og um allan heim. Upplýsingar um hvernig má gerast félagi í Íslandsdeild TI og/eða styrkja deildina má nálgast á heimasíðunni (www.transparency.is). Þar eru einnig upplýsingar um hvernig er hægt að hafa samband við deildina og framkvæmdastjóra hennar.
Verum samtaka í baráttu gegn spillingu.
Guðrún Johnsen, formaður Íslandsdeildar TI
Árni Múli Jónasson, framkvæmdastjóri Íslandsdeildar TI